‘Van het bos, voor het bos’ zeggen we, maar dan moeten we wel genoeg aan die bosproducten verdienen om ook daadwerkelijk weer geld in het bos te kunnen investeren. Gelukkig zijn die investeringen vaak al voor de winst uitgegaan, waardoor bosboeren al aan een product verdiend hebben voordat het in ons aanbod verschijnt. Een team getalenteerde studenten zocht uit wat we kunnen doen om zelf ook meer omzet te draaien, zodat we hen kunnen garanderen dat we er elk jaar weer zijn.

voorspelbare partner
Vooral in afgelegen gebieden is het voor bosleveranciers heel belangrijk dat we een voorspelbare partner zijn, die elk jaar hun producten komt kopen, tegen bekende voorwaarden, voor een eerlijke prijs. Voor mensen zonder spaarrekening is het bovendien heel belangrijk dat we dat doen op een moment dat zij dat geld het hardst nodig hebben. Bijvoorbeeld in de maanden voor de oogst, op het moment dat er nieuwe schooluniformen gekocht moeten worden.
In het noorden van Zambia is dat meestal ook het seizoen van veel eetbare paddestoelen. Denk aan de russula‘s, de enorme parasolzwammen op de termietenheuvels en natuurlijk de mooie cantharellen. Na goed drogen zijn ze allemaal heel lang houdbaar. Omdat ze ongelovelijk gezond zijn, vragen de pluksters genoeg voor hun eigen huishouden te bewaren om tenminste twee jaar vooruit te kunnen en genoeg in het bos achter te laten om weer goed te kunnen regeneren. We proberen ze een prijs te betalen die ook die voorraden dekt. Om te controleren of dat werkt, werken we met stichting Kambisa! bovendien aan een bosmonitoringssysteem waarmee bosboeren zelf in kaart kunnen brengen hoe hun bos ervoor staat, en wat duurzaam bosbeheer hen oplevert.

draagbare kosten
Om dit soort dingen te kunnen doen, maken wij zelf ook kosten. We betalen bijvoorbeeld voor het beheer van het een stuk bos waar we zelf experimenten kunnen doen (de Minamba Research Farm), we doen onderzoek, we begeleiden studenten, we schrijven dit soort stukjes en we reizen op en neer. Om de Zambiaanse boeren daarnaast een nieuwe markt te bieden, moeten we hun producten laten testen, vergunnen en verpakken, en op de markt zien te krijgen. Dat is heel veel werk, dat niet allemaal in Zambia gedaan kan worden. En werken vanuit Nederland maakt alle kosten hoog.

Om de betrouwbare partner te zijn die we willen zijn, moeten we groeien. We wisten dat iets opgeschaald moest worden, maar we wisten niet goed wat. Veel klanten zijn gek op de pure Zambiaanse boshoning, maar die is zwaar (: veel CO2, duur transport) en vergt veel Europees papierwerk. De paddenstoelen wegen bijna niets, bieden unieke voedingsstoffen, hebben veel ecologische voordelen en komen vooral vrouweninkomens ten goede, maar blijken voor veel klanten nog een beetje eng. En we wilden toch ook Nederlanders leren hoe ze hun eigen bomen konden gebruiken? Waarom dan niet wilg en den? Workshops, tuinontwerpen, adoptiebomen – zoveel kan, maar kan het wel allemaal?

keuzemodel
Gelukkig draaien de studenten van de TU Delft, de Rijksuniversiteit Leiden en de Erasmus Universiteit in Rotterdam hun hand niet om voor zulke vragen. Tijdens de interdisciplinaire duurzaamheidschallenge van hun opleiding bogen Polina, Frederik, Shaneeva, SaeHa en Linde zich samen over de vraag hoe Mobile Orchards meer inkomen kon verzamelen, zonder haar idealen te hoeven verkwanselen. In de onderstaande video zie je hoe ze zich voorstelden aan het begin van het traject, en wat ze toen verwachtten te gaan doen.

Een bescheiden survey bevestigde hun vermoeden: net als zijzelf (en wij natuurlijk!) vonden de meeste respondenten dat onze producten uniek waren, maar dat wilde nog niet zeggen dat ze ze ook zouden kopen. Net als bij onze bestaande klanten waren vooral de boshoning en ons gedroogde bio-fruit populair, maar anders dan onze bestaande klanten hadden veel respondenten ook een voorkeur voor de kettingen en armbanden van takkenhout, en waren ze ook best geinteresseerd in de bonsaisetjes. Blijkbaar missen we een groep potentiele klanten die eigenlijk best iets van ons zouden willen kopen!

Uiteindelijk besloot het vijftal zich te focussen op een systematische methode om potentiele voedselbosproducten niet alleen op economische waarde te beoordelen, maar ook op ecologische en sociale, en op schaalbaarheid en gebruikersgemak. Ze ontwierpen een vragenlijst met verschillende indicatoren op die vijf verschillende waardes, die zo gewogen werden dat je van elk product in een webdiagram gelijk kan zien hoe goed (of slecht) het op verschillende aspecten scoort. Zo bleek onze geliefde honing heel goed voor het milieu en de mensen daar, maar lastig schaalbaar en weinig rendabel.

Webdiagram Zambiaanse boshoning: hoge scores op milieu, laag op winstgevendheid en schaalbaarheid

Met die informatie kunnen je besluiten het product aan te passen, het misschien toch op de plank te laten liggen, of er juist flink op in te zetten. Door de paddestoelen ook in papieren navullingen aan te bieden, drukken we bijvoorbeeld de prijs, die voor sommige klanten een drempel kan zijn.

help raten!
De studenten hadden nog veel meer lessen, maar die houden we nog even geheim. Tipje van de sluier: we gaan jullie meer vertellen over het bijzondere verhaal achter de producten, en hopelijk ook abonnementen aanbieden – op producten, maar misschien ook wel op workshops en verhalen. De komende tijd zijn we eerst even flink bezig alle producten op hun lijst te laten scoren. Wil je daarmee helpen? Stuur een mailtje naar klaartje@mobileorchards.com. Voor nu, hele fijne zomer en graag tot in september!